24/08/2021
Nghiên cứu tài liệu: "Điều lệ Hội ái hữu viên chức Việt làm việc trong các công sở hành chính Lào", 1924, Imprimerie Mac Dinh Tu, Hanoi, bằng tiếng Pháp lưu giữ tại Thư viện quốc gia cho thấy, chỉ từ tháng 9/1919 đến tháng 2/1924, bản Điều lệ chính thức của Hội đã được sửa đổi ba lần. Điều này cho phép lý giải được hiện tượng tăng đột biến viên chức người Việt ở các đô thị Lào, nhất là thủ đô Vientiane trong hai thập niên đầu của thế kỷ XX, khi chính quyền thực dân Pháp đang tìm cách đặt cơ sở cho bộ máy cai trị bằng chính sách đặc thù dựa hẳn vào người Việt trong chính sách chung "chia để trị" của họ. Hiện tượng cộng đồng viên chức người Việt ở Lào vừa là "đối tượng", vừa là "đối tác" của chính quyền thực dân Pháp, đòi hỏi phải có thái độ nghiên cứu thận trọng khi đánh giá để đảm bảo tính khách quan của lịch sử.
Nguyễn Hào Hùng, Nguyễn Thị Tuyết Nhung
Số 1, 2021